در جهانی که فناوری هر روز بخش تازه‌ای از زندگی ما را دربر می‌گیرد، پرسشی مهم مطرح است:
فناوری برای چه کسانی طراحی می‌شود؟ چه گروه‌هایی از مزایای هوش مصنوعی، خدمات آنلاین و شبکه‌های اجتماعی بهره‌مندند و چه کسانی از این تحولات جا می‌مانند؟
روز جهانی کاربردپذیری (World Usability Day) فرصتی است برای اندیشیدن به همین پرسش‌ها؛ روزی برای تأمل درباره‌ی نسبت میان فناوری و انسان.
«کاربردپذیری» در ساده‌ترین تعریف، یعنی طراحی ابزار، فضا و فناوری‌هایی که با نیازها و توانایی‌های انسان هماهنگ باشند.
اما در معنایی عمیق‌تر، یعنی درک انسان پیش از طراحی برای او.
روز جهانی کاربردپذیری که هر سال در دومین پنج‌شنبه‌ی ماه نوامبر برگزار می‌شود، یادآور این نکته است که نوآوری زمانی ارزشمند است که کیفیت زندگی انسان را بهبود دهد و دسترسی همگان به فناوری، علم و هنر را ممکن سازد.
این روز که با عنوان «روز آسان‌تر کردن امور» نیز شناخته می‌شود، نخستین بار در سال ۲۰۰۵ میلادی توسط انجمن متخصصان تجربه کاربری (Usability Professionals’ Association) پایه‌گذاری شد تا فرصتی جهانی برای گفت‌وگو درباره‌ی طراحی‌های انسان‌محور فراهم شود.
ایده‌ی برگزاری آن از گفت‌وگوی دو عضو هیئت‌مدیره‌ی UPA، الیزابت روزنزویگ و نیجل بوان در سال ۲۰۰۴ شکل گرفت و در سال‌های بعد نیز به‌دست روزنزویگ توسعه یافت.
«روز جهانی کاربردپذیری برای تمرکز توجه مردم بر چالش‌ها و راه‌حل‌های مرتبط با طراحی کاربردی ایجاد شد.
اگر بتوانیم تنها برای یک روز هزاران نفر را در سراسر جهان بر یک موضوع متمرکز کنیم، می‌توانیم تغییری ماندگار رقم بزنیم.»
— الیزابت روزنزویگ
در سال ۲۰۲۵، این روز با موضوع «فناوری‌های نوظهور و تجربه‌ی انسانی» در بیست‌ودوم آبان ۱۴۰۴ برگزار می‌شود.
تمرکز امسال بر تأثیر فناوری‌هایی چون هوش مصنوعی (AI)، واقعیت افزوده (AR) و رابط‌های کاربری فراگیر (Inclusive Interfaces) بر تجربه‌ی انسان و قابلیت استفاده از سیستم‌های دیجیتال است.
بسیاری از ابزارهای فناورانه برای نسلی طراحی می‌شوند که در بستر دیجیتال رشد کرده‌اند.
اما بخش بزرگی از جامعه، به‌ویژه بزرگسالان و سالمندان، در مواجهه با فناوری احساس بیگانگی یا ناتوانی می‌کنند.
در طراحی بسیاری از محصولات، نیازهای این گروه‌ها نادیده گرفته می‌شود.
نتیجه آن است که استفاده از خدماتی مانند سامانه‌های دولتی (ثنا، بیمه سلامت)، تاکسی‌های اینترنتی، نقشه‌خوانی، پرداخت آنلاین یا خرید اینترنتی برای آن‌ها دشوار است.
این چالش‌ها اغلب به وابستگی به دیگران، کاهش عزت‌نفس و انزوای اجتماعی می‌انجامند.
علاوه بر چالش‌های فنی، عواملی چون اضطراب، بی‌اعتمادی یا ناآگاهی از مزایای فناوری باعث مقاومت در برابر یادگیری می‌شود.
در حالی‌که تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد با طراحی انسان‌محور (Human-Centered Design) و آموزش هدفمند، می‌توان این شکاف را کاهش داد و فناوری را برای همگان دسترس‌پذیر و کاربردی‌تر کرد.
شاید هرکدام از ما تجربه کرده باشیم که والدین‌مان برای انجام کاری ساده مثل پرداخت قبض یا گرفتن تاکسی اینترنتی، ساعت‌ها منتظر کمک ما بمانند.
این همان لحظه‌ای است که معنا و اهمیت واقعی «کاربردپذیری» آشکار می‌شود.
ما گروهی مردم‌نهاد در شهر شیراز هستیم که با دغدغه‌ی توانمندسازی سالمندان گرد هم آمده‌ایم.
امسال برای نخستین‌بار، رویداد روز جهانی کاربردپذیری در شیراز را با محوریت «چالش‌های بزرگسالان و سالمندان در استفاده از فناوری» برگزار می‌کنیم.
از همه‌ی پژوهشگران، طراحان تجربه‌ی کاربری (UX Designers) و صاحبان استارتاپ‌ها دعوت می‌کنیم در این رویداد همراه ما باشند.
این گردهمایی فرصتی است برای آزمودن محصولات، نمونه‌های اولیه (Prototype) یا خدمات در تعامل مستقیم با کاربران واقعی، به‌ویژه سالمندان.
این تجربه می‌تواند داده‌های ارزشمندی برای بهبود طراحی، ارتقای تجربه‌ی کاربری (User Experience) و افزایش دسترسی‌پذیری (Accessibility) فراهم کند.
ما همچنین آماده‌ایم برای تیم‌های پژوهشی و نوآورانی که مایل به انجام مطالعات میدانی در حوزه‌ی تجربه‌ی کاربری هستند، بستری حمایتی ایجاد کنیم.
این حمایت شامل نظارت علمی، تسهیل مصاحبه و مشاهده‌ی کاربران، و انتشار اخلاق‌محور نتایج پژوهش‌ها خواهد بود.
باور داریم که همکاری میان پژوهشگران، طراحان و جامعه‌ی سالمندان می‌تواند گامی مؤثر در جهت توسعه‌ی فناوری‌های انسانی‌تر و فراگیرتر باشد.
برای اطلاع از زمان دقیق برگزاری، ثبت‌نام و جزئیات بیشتر درباره‌ی رویداد «روز جهانی کاربردپذیری در شیراز»،
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید یا از طریق ایمیل در تماس باشید.
تنها با همکاری، گفتگو و تجربه‌ی مشترک می‌توانیم فناوری را انسانی‌تر، عادلانه‌تر و در دسترس‌تر کنیم.
